سندروم تونل کارپال یا تنگی کانال دست عارضه شایعی است که در ناحیه مچ دست دیده می‌شود و این عارضه ناشی از فشار عصبی بر روی عصب میانی بوده و شایع‌ترین درگیری عصب محیطی است. این عارضه یک وضعیت بالینی شایع است که به علت گیر افتادن یا فشار روی عصب میانی توسط ساختارهایی به نام رباط مچ دست، ایجاد می‌شود و سن شایع این بیماری بین ۳۰ تا ۶۰ سالگی است و سه درصد افراد جامعه به این بیماری مبتلا می‌شوند.
سندرم تونل کارپال معمولاً به تدریج با کرختی یا گزگز کردن انگشتان شست، نشانه و میانی به صورت آمد و رفتی و نه مداوم آغاز می‌شود و گاهی با احساس ناراحتی در مچ و دست نیز همراه است. علائم سندم تونل کارپال عبارت‌اند از:
گز گز کردن یا کرختی
بیمار در دست یا انگشتان‌اش، به ویژه در انگشت شست، اشاره، میانی یا انگشت انگشتری اما نه در انگشت کوچک، احساس کرختی یا گزگز کردن دارد. این احساس غالباً زمان رانندگی و نگه داشتن فرمان یا گوشی تلفن یا روزنامه یا از همه متداول‌تر هنگام بیدار شدن از خواب بروز می‌یابد و گاهی از مچ دست تا بازو منتشر می‌شود.
بسیاری از بیماران دستان‌شان را به خیال رها شدن از این علائم تکان می‌دهند. به موازات پیشرفت عارضه، حس کرختی پایدار و مداوم می‌شود.
ضعف
احتمالاً دست بیمار ضعیف می‌شود و اشیاء از دستش به زمین می‌افتند. علت این ناتوانی در نگه داشتن اشیاء احتمالاً به کرختی دست یا ضعف عضله‌های گیرنده یا فشار دهنده‌ی شستی مربوط می‌شود که توسط عصب میانی یا عصب مدیان کنترل می‌شوند.
علل سندرم تونل کارپال
این عارضه در نتیجه‌ی فشردگی عصب مدیان رخ می‌دهد. عصب میانی از ساعد شروع می‌شود و درون گذرگاهی در مچ دست (تونل کارپال) امتداد می‌یابد. این عصب موجب حس‌دار شدن سمت کف دست شست و انگشتان دیگر به جز انگشت کوچک می‌شود، و همچنین سیگنال‌های عصبی را برای به حرکت درآوردن عضله‌های پیرامون پایه‌ی شست (عملکرد حرکتی) منتقل می‌کند.
در مجموع هر آنچه که باعث به هم فشردگی، تحریک یا فشار روی عصب مدیان در فضای تونل کارپال شود به سندرم تونل کارپ دامن خواهد زد. برای مثال، شکستن مچ دست کاهش احتمالی عرض تونل کارپال و تحریک عصب را به دنبال دارد، یعنی شرایطی را به دنبال دارد که می‌تواند پیامد تورم و التهاب ناشی از آرتریت روماتوئید نیز باشد. در بسیاری از موارد، علت عارضه صرفاً محدود به یک عامل نمی‌شود، بلکه ترکیبی از علت ها در بروز آن نقش دارد.
عامل‌های متعددی در بروز سندروم تونل کارپ مؤثر می‌باشد. اگرچه این عوامل خود به تنهایی علت بروز این عارضه نیستند، اما احتمال ابتلا را افزایش می‌دهند یا آسیب عصب مدیان را وخیم‌تر می‌سازند. برخی از این عوامل عبارت‌اند از:
عامل‌های کالبدشناختی
در رفتن یا شکستگی مچ دست در صورت تغییر دادن فضای درونی تونل کارپال، باعث فشار روی عصب مدیان می شود.افراد دارای تونل کارپال کوچک‌تر بیشتر مستعد ابتلا به سندرم تونل کارپال هستند.
جنسیت
سندرم تونل کارپال در میان زنان شیوع بیشتری دارد. این رواج بیشتر را می‌توان این گونه توجیه کرد که تونل کارپال در زنان اندکی کوچک‌تر از مردان است. ضمناً تونل کارپال زنان مبتلا به این سندرم از زنان دیگر کوچک‌تر است.
عارضه‌های آسیب زننده به اعصاب
بعضی بیماری‌های مزمن مانند دیابت احتمال آسیب دیدن اعصاب، از جمله عصب مدیان، را افزایش می‌دهند.
عارضه‌های التهابی
بیماری‌های دامن زننده به التهاب، مانند آرتریت روماتوئید، بر تاندون‌های مچ دست تأثیر می‌گذارند و باعث فشار ری عب مدیان می شود.
به هم خوردن تعادل مایعات بدن
حبس مایع، رایج در دوران بارداری یا یائسگی، فشار درون تونل کارپال را بالا می‌برد و عصب میانی را تحریک می‌کند. سندرم تونل کارپال مربوط به بارداری معمولاً پس از زایمان به خودی خود برطرف می‌شود.
دیگر عارضه‌های پزشکی
عارضه‌های خاصی چون یائسگی، چاقی، اختلال‌های تیروئید و ازکارافتادگی کلیه نیز احتمال ابتلا به این سندرم را افزایش می‌دهند.
علل موجود در محل کار
احتمال دارد که کار کردن با ابزار ارتعاشی یا مشغول بودن در خط مونتاژ که خم کردن مکرر یا طولانی مچ دست را ایجاب می‌کند، فشار مضرّی را به عصب مدیان وارد کند یا آسیب عصب موجود را وخیم‌تر کند.
تشخیص سندرم تونل مچ دست
احتمالاً پزشک یک یا چند مورد از آزمایش‌های زیر را برای تشخیص ابتلا به سندرم تونل کارپال انجام خواهد داد:
تاریخچه علائم
پزشک علائم را بررسی خواهد کرد. ممکن است تعیین الگوی نشانه‌ها و علائم در پی بردن به علت بروز آنها راهگشا باشد. برای مثال از آنجایی که عصب مدیان انتقال دهنده‌ی حس به انگشت کوچک نیست، بروز علائم در این انگشت می‌تواند بیانگر وجود مشکلی به جز سندرم تونل کارپال باشد.
راهنمای تشخیصی دیگر زمان‌بندی علائم است
معمولاً علائم ناشی از سندرم تونل کارپال هنگام نگه داشتن گوشی تلفن یا روزنامه، گرفتن فرمان خودرو یا بیدار شدن در طول شب آشکار می‌شوند.
معاینه بدنی
پزشک هنگام انجام معاینه بدنی حس انگشتان و قدرت عضله‌های دست را آزمایش خواهد کرد.
وارد آمدن فشار روی عصب مدیان مچ دست در نتیجه خم کردن مچ، ضربه دیدن عصب یا صرفاً فشار آمدن بر عصب به بروز علائم در بسیاری از افراد می‌انجامد.
اشعه ایکس (پرتونگاری)
برخی از پزشکان انجام پرتونگاری مچ آسیب دیده را جهت حذف علل دیگر درد مچ دست، برای مثال آرتروز یا شکستگی، لازم می‌دانند.
الکترومیوگرافی (عضله‌نگاری برقی).
در الکترومیوگرافی تخلیه‌های الکتریکی بسیار کوچک تولید شده در عضله‌ها اندازه گرفته می‌شود. پزشک حین انجام این آزمایش الکترود بسیار باریکی را درون عضله‌های معین قرار می‌دهد. این آزمایش فعالیت الکتریکی عضله‌ها را هنگام منقبض و شل بودن ارزیابی می‌کند و معین می‌گردد که آیا عضله آسیب دیده است یا خیر. از این گذشته الکترومیوگرافی برای از میدان حدس خارج کردن عارضه‌های دیگر نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
بررسی هدایت عصبی
در گونه‌ی دیگری از الکترومیوگرافی دو الکترود بر پوست ضربه می‌زند. شوک کوچکی از عصب مدیان می‌گذرد تا مشخص گردد که آیا تکانه‌های الکتریکی در تونل کارپال آهسته می‌شوند یا خیر. این آزمایش برای تشخیص این سندرم و حذف عارضه‌های دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد.