مطلب پیش رو که توسط تحریریۀ “به اضافۀ سلامتی” تدوین شده برگرفته از گفتگوی رادیو سلامت با خانم دکتر سوده رازقی جهرمی در مورد منابع غذایی مناسب برای لاغری سریع است.
از چه راهی می توان در کوتاه‌ترین مدت و با آسان‌ترین روش‌ها وزن را کاهش داد و چه مواد غذایی در این زمینه تاثیرگذارتر هستند؟
– اجازه دهید من یک توضیح راجع به وزن بدهم. وزن ما و در واقع بدن ما خیلی با ما روراست و صادق است. وقتی که می‌بینیم که اضافه وزن پیدا کرده ایم یا وزنمان خیلی کم شده است، قطعاً مقداری که می‌خوریم با مقداری که بدنمان می‌سوزاند متناسب نیست. یعنی اینکه، بعضی‌ها می‌گویند من آب هم می‌خورم چاق می‌شوم یا موارد این چنینی که می‌شنویم، بله؛ ژن تأثیر دارد ولی واقعیت این است که این مساله موضوع اصلی نیست. موضوع اصلی این است که اگر ما چاق می‌شویم یعنی بیشتر از آن چیزی که بدن ما می‌سوزاند می‌خوریم. خیلی وقت‌ها افراد مقایسه می‌کنند، مثلاً می‌گویند که من یک کفگیر برنج می‌خورم فلانی یک بشقاب می‌خورد، من چاق می‌شوم ولی او چاق نمی‌شود، بله؛ این نشان می‌دهد که ایشان بدنش هم بیشتر می‌سوزاند، حالا یا ورزششان یا کارشان بیشتر است، در هر صورت قانون کلی این است که اگر می‌خواهیم وزن مناسب داشته باشیم باید مقداری که می‌خوریم با مقداری که بدنمان می‌سوزاند تناسب داشته باشد. حالا در مورد یک غذای خاص، بله موضوع شمارۀ دویی که خیلی مطرح است و ما در کلینیک های تناسب اندام هم زیاد با آن رو به رو هستیم این است که افراد می‌خواهند خیلی سریع به مقصد برسند و برای این لاغری سریع یک وقت‌هایی هم به اشتباه می‌افتند.
واقعیت این است که در مورد وزن ما خیلی راه میانبری نداریم؛ اگر میانبری وجود دارد برای وزن‌های خیلی بالاست که ما در اصطلاح به آنها چاقی مرضی یا کشنده می‌گوییم، که برای این افراد پیشنهاد جراحی وجود دارد. ولی خوب جراحی تنها راه بسیار سریع برای لاغری سریع است.
اگر بخواهیم بین مواد غذایی، بین مکمل‌ها بگردیم دنبال یک موردی که خیلی به لاغری سریع کمک کند، واقعیت این است که چنین چیزی را که تأیید شده باشد و به سلامت فرد آسیبی نزند، به آن صورت نداریم.
گفته می‌شود که توت فرنگی باعث کاهش وزن می‌شود یا اینکه فلفل قرمز وزن را پایین می‌آورد. آیا این باورها و استفادۀ همیشگی آن در رژیم غذایی باز می‌تواند باعث ضرر و زیان شود؟
– خوب موضوع این هست که در مورد رژیم لاغری گرفتن نکتۀ شمارۀ یک کم خوردن است. بعد از اینکه دریافت کم شد و ورزش زیاد شد حالا می‌شود یک سری چیزها را به صورت جانبی به آن اضافه کرد. ما در مجموع برای کاهش وزن یک مقوله‌ای داریم که بعضی از داروها می‌توانند یک ذره چربی‌سوزی داشته باشند یا بعضی از داروها می‌توانند اشتها را کم کنند یا سوخت و ساز بدن را بالا ببرند.
بین مواد غذایی هم بعضی از آنها هستند که یک مقدار کمی می‌توانند این اثر افزایش سوخت و ساز را داشته باشند ولی تعدادشان خیلی نیست و اثرشان هم زیاد نیست. مثلاً چای سبز که تقریبا زیاد برای کاهش وزن استفاده می‌شود، مطالعات مختلف و متعددی برای کاهش وزن بر روی آن انجام شده است. اول این را باید بگویم که چای سبز به صرفه ترکیب بسیار خوبی است، یعنی برای سلامتی واقعاً مفید است، یک آنتی اکسیدان خیلی قوی دارد و تنها آنتی اکسیدانی است که می تواند از سدی که دور مغز و نخاع ما را گرفته به نام سد خونی- مغزی رد شود و می‌تواند در بیماری‌هایی مثل آلزایمر حالت پیشگیری کننده داشته باشد، روی خواص ضد سرطانی‌اش مطالعه شده است. ولی در مورد کاهش وزن مطالعات مفصلی بر روی چای سبز انجام شده است، مطالعاتی که در کشورهای آسیای جنوب شرقی بر روی آن انجام شده است بیان می‌کنند که اگر کسی مرتب مقدار زیادی چای سبز، یعنی اگر قرار است فنجان چایی سبز مصرف شود بالاتر از ۴ فنجان در روز، بخورد در یک مدت زمان ۸ هفته‌ای یعنی در مدت ۲ ماه حدود ۲ کیلو وزن کم می‌کند. ولی مطالعاتی که خارج از چین و ژاپن و آسیای جنوب شرقی انجام شده است می‌گویند فردی که در همین مقدار چایی سبز دریافت کند در ۸ هفته ۰۴/۰ کیلو وزن کم می‌کند یعنی مقدار خیلی کم است. سوخت و ساز بدن بالا می‌رود ولی این مقدار اندک است.
در مورد قهوه هم این موضوع را داریم، کافئین می تواند سوخت و ساز را بالا ببرد. باز منوط به یک حداقل یعنی بالای ۳ فنجان قهوه در روز است. با احتساب این ۳ فنجان در روز هم این اثر باز بسیار اندک است و اصلاً نمی‌تواند جایگزین کم خوردن و نخوردن شود. بری ها در مجموع در خانوادۀ توت‌ها و زیره یا تخم کتان هم می‌توانند اثر اندکی داشته باشند.
ترکیب اسیدهای چرب تخم کتان برای فرد سیر کنندگی ایجاد می‌کند و اثر چربی سوزی دارد.
دوستان حتماً به این توجه داشته باشند که اصل اول یعنی کم خوردن و ورزش کردن را رعایت کنند و اگر می خواهند از یک مورد جانبی کمک بگیرند، تخم کتان جزء موارد خوب است، که مقداری مسیر متابولیسم و سوخت و ساز چربی ها را در بدن تغییر می‌دهد و از ساخته شدن چربی به سمت سوخته شدن می برد. البته باز هم تأکید می‌کنم این اثر مقدار خیلی زیادی ندارد.
آیا تخم کتان که به صورت طبیعی در عطاری‌ها موجود است یا به صورت دارو و فرآورده عرضه می شود؟
– فرآوردۀ دارویی تخم کتان به این شکل که در ترکیب با چند مادۀ دیگر برای افرادی که یائسه شدند و یا مقداری که از این ماده در اینگونه داروها هست در حدی نیست که برای کاهش وزن مورد نیاز است.
مقداری که از تخم کتان برای کاهش وزن معمولاً توصیه می‌کنیم این است که حدود ۲ قاشق مرباخوری پودر تخم کتان آسیاب شده را به ۲ قاشق غذاخوری ماست اضافه کرده و حدودً نیم ساعت قبل از وعدۀ غذایی اصلی به فرض اگر ناهار است میل کنند که مقداری باعث کاهش اشتها شود چون اثر کاهش اشتهای خوبی هم دارد؛ ترکیب اسیدهای چرب تخم کتان به شکلی است که برای فرد سیر کنندگی هم ایجاد می‌کند و فیبر خیلی خوبی دارد و مقداری اثر چربی سوزی هم دارد. منتها برای حتی ترکیبات گیاهی هم ترجیح بر این است که هیچ کس بصورت خودسرانه مصرف نکند. مثلاً همان تخم کتان اگر کسی که سابقۀ کیست سینه دارد یا کیست اندام‌های جنسی دارد می‌تواند مشکل ساز باشد.
برای انواعی از تومورها یا انواعی از سرطان‌های زنانه ممکن است که خوردن تخم کتان مشکل ایجاد کند به خاطر اینکه استروژن گیاهی دارد. حتماً قبل از استفاده با پزشک خود مشورت کنید.
زیره هم مقداری خاصیت چربی سوزی دارد و ترکیبات دارویی زیره برای چربی سوزی اثرش بد نیست ولی جای کم خوردن را نمی‌گیرد.
چای سبز و قهوه هم جزء مواردی هستند که اثر بهتری نسبت به مواد دیگر دارند. فلفل هم می‌تواند یک مقداری سوخت و ساز را بالا ببرد.
کم خوردن و تحرک بدنی یا اصلاح سبک زندگی بهترین شیوۀ کاهش وزن است.
نتیجه گیری:
خوردن دارو و بعضی از مواد غذایی به تنهایی نمی‌تواند کمکی برای کاهش وزن ما باشد. ما باید کم خوردن و تحرک بدنی یا اصلاح سبک زندگی‌مان را در نظر داشته باشیم. برخی از مواد که به آنها اشاره شد مثل قهوه، چای سبز، تخم کتان آن هم با نظر پزشکتان یا کارشناسان محترم تغذیه می‌تواند فقط برای کاهش وزن شما کمک کند. نباید انتظار داشته باشیم که وزنتان را به سرعت پایین آورد.